Ως3 - 20/01/2009

Αληθινά δική σας...

Κείμενο/συνέντευξη: Βασιλική Πετσά

"...Είμαι της λογικής ότι άμα δεν καείς εσύ, ζεστασιά στη ψυχή του άλλου δεν θα φτάσει. Έτσι τραγουδάω..."



Υπάρχουν ορισμένοι άνθρωποι που σε κάνουν να αισθάνεσαι αμήχανα. Όχι επειδή είναι ψυχροί ή απόμακροι. Το αντίθετο. Είναι η διαθεσιμότητά τους να ανοιχτούν, να μη κρύψουν τίποτα, η εσωτερική τους φλόγα, της οποίας σπίθες ψυχανεμίζεσαι στον αέρα και στην κάθε τους κίνηση. Έτσι είναι και η Τάνια Τσανακλίδου. Sui generis περσόνα, πληθωρική και στο γέλιο και στις σιωπές. Και κυρίως, στη ζωή της. Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς.

Επιστροφή για μια ακόμη φορά στο Μετρό. Σε ποιο βαγόνι θα σας βρούμε αυτή τη φορά; Με ποιους συνεπιβάτες;
Καταρχάς αυτή τη φορά δεν ήτανε να τραγουδήσω. Με έπιασε κάτι από το καλοκαίρι και δεν ήθελα να κάνω τίποτα. Το φετινό πρόγραμμα είναι για λόγους καθαρά θεραπευτικούς (γέλια). Η ιστορία ξεκίνησε ως εξής. Τον καιρό που γινόντουσαν τα γεγονότα και καιγόταν όλη η Αθήνα, κάνοντας ζάπινγκ, έπεσα σε ένα κανάλι κρατικό που είχε μια εκπομπή με το Μάνο Χατζιδάκι. Αυτό που αισθάνθηκα εκείνη τη στιγμή ήτανε απίστευτο, σαν ξαφνικά να μπήκα από ένα ζοφερό τόπο, σε μια ολόφωτη όαση. Και είπα, λοιπόν, θα πάω να τραγουδήσω. Στο δρόμο προστέθηκε η Μάρθα Φριντζήλα, την οποία τη γουστάρω και πάρα πολύ, καθώς και δύο εξαίρετοι μουσικοί, ο Τάκης Φαραζής στο πιάνο και ο Παναγιώτης Τσεβάς στο ακορντεόν. Αυτή είναι η ορχήστρα μας, πιάνο - ακορντεόν. Πάντα με λίγους μουσικούς δουλεύω. Στο Μετρό ήτανε τρεις, μια φορά μόνο είχα κάνει υπερπαραγωγή και ήτανε τέσσερις (γέλια). Είναι πάρα πολύ δύσκολο να ανασαίνουμε μαζί πάνω από τέσσερις άνθρωποι.

Το δελτίο τύπου σας αναφέρεται σε τραγούδια «ευγενή και πολιτικά με τη βαθύτερη έννοια». Θα έλεγε κανείς ότι ψάχνετε τρόπους να αποστασιοποιηθείτε από την υπερφορτωμένη έννοια του «ποιοτικού», και από μια αόριστη στράτευση στην αριστερά...
Το «ποιοτικό» έτσι όπως έχει τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιηθεί φτύνουμε τον κόρφο μας όταν το ακούμε (γέλια). Κακά τα ψέματα. Η ευγένεια συναντάτε σε ένα τραγούδι του Βαμβακάρη, έως σε ένα κομμάτι του Σοπέν. Eίναι αυτό που επιτρέπει στον άλλο να υπάρξει χωρίς να τον προσβάλλει.
Όσο για το πολιτικό... Νομίζω ότι η πολιτική μας θέση έτσι κι αλλιώς δηλώνεται με τις οποιεσδήποτε επιλογές κάνουμε, από το χώρο που επιλέγουμε να τραγουδάμε, από το πόσο ακριβό είναι το εισιτήριο, από το ποιους επιλέγουμε να είναι το κοινό μας. Εγώ θέλω να τραγουδάω σε χώρους ανθρώπινους, ανθρώπινες ώρες και ανθρώπινες τιμές.

Είκοσι χρόνια πριν, παραπονιόσαστε ότι «γερνούσατε». Είναι κάτι τόσο άσχημο να περνάει ο χρόνος από πάνω μας; Θα μπορούσε να είναι και όμορφο τελικά...
Ναι, μόνο που υπάρχουν κάποιες οριακές στιγμές. Εγώ πέρασα μια τέτοια κρίση στα 40 μου, μία στα 50 και μία τώρα. Αυτή είναι χειρότερη (γέλια). Είναι πάρα πολύ δύσκολο να αποδεχτείς το γεγονός ότι δεν είσαι πια γκόμενα. Για μια γυναίκα είναι πάρα πολύ κακό...

Η Σοφία Λόρεν ακόμα είναι όμως...
Για ρώτα την! (γέλια). Άσχετα του τι φαίνεται προς τα έξω, είναι βαθιά πράγματα που έχουμε μέσα μας και πονάνε πολύ. Το κακό είναι, όταν εγκλωβίζεσαι μέσα σε αυτά. Είναι πολύ ωραίο να τα περνάς και να βγαίνεις με μια νέα αποδοχή. Αλλά η ώρα που εξελίσσεσαι είναι μια μαρτυρική περίοδος. Η παράσταση που εμφανιζόμουν πέρυσι, ήταν και ένας λόγος που μπήκα στην κρίση αυτή. Η Κάτια πέθαινε στη σκηνή κάθε μέρα. Εκεί που νόμιζα ότι όλα καλά με το θάνατο, με πιάνανε κάθε βράδυ κρίσεις πανικού που δεν καταλάβαινα τι ήτανε και τελικά ήτανε φόβος θανάτου, που έβγαινε πάρα πολύ ύπουλα, πράγμα που με πλήγωσε φοβερά, γιατί εγώ νόμιζα ότι το είχα ξεπεράσει.

Πάντα ηττάται κανείς από τον θάνατο όμως...
Άντε να το χωνέψεις... Η ζωή είναι ίσως αυτό. Είναι μια σειρά μαχών που δίνουμε, τις κερδίζουμε και κάποια στιγμή βλέπεις ότι είσαι πάλι στο μηδέν. Και αρχίζεις ξανά, σαν το Σίσυφο. Θα περάσει όμως. Γιατί πέρασε και τις άλλες φορές. Αυτό τον καιρό όμως νιώθω λιγάκι Σίσυφος. Δεν βρίσκω ησυχία. Ακόμα και στο χωριό που πάω (σς. Στο Πήλιο), είναι στιγμές που θέλω να φύγω. Να πάω σε έναν ακόμα πιο έρημο τόπο. Στο βάθος ενός δάσους όπου δεν υπάρχουν άνθρωποι. Με ενοχλούν, γιατί θεωρώ ότι είμαστε το καρκίνωμα του πλανήτη. Η τέχνη μονάχα είναι αυτή που μας εξιλεώνει, ο πολιτισμός μάλλον.

Κάποιοι θα έλεγαν ότι ο πολιτισμός είναι αυτός που σκοτώνει το «ένστικτο της ζωής», ότι βλάπτει σοβαρά τον «Έρωτα».
Το ένστικτο της ζωής ναι... Αλλά αν ένα χνάρι καλό αφήνει ο άνθρωπος στον πλανήτη, είναι τα έργα πολιτισμού και τίποτα άλλο. Αν παύαμε να υπάρχουμε σαν είδος, το μόνο ευγενές πράγμα που θα αφήναμε πίσω μας, θα ήταν ο πολιτισμός.

Η τέχνη καλύτερα... Πολιτισμός είναι και μια μεγάλη γέφυρα που για να χτιστεί έχουνε πέσει μίζες, έχουν κοπεί δέντρα...
Είδατε λοιπόν πόσο διεφθαρμένοι είμαστε; Θεωρούμε αυτονόητο ότι πρέπει να είναι καταστροφικό. Θα μπορούσε να μην είναι. Καταστροφικός είναι ο τρόπος που επιτρέψαμε στον εαυτό μας να ζει και να επιλέγει κυβερνήσεις, μοντέλο ζωής...τι να επιλέγει ο κακομοίρης δηλαδή... ακόμα και εγώ που είμαι άνθρωπος τρομερών αντιστάσεων έχω παρασυρθεί πάρα πολλές φορές και θυμώνω με τον εαυτό μου τρομερά. Μπορώ να βρεθώ σε μια συναναστροφή και να μην είμαι εγώ, να κάνω ανοησίες.

Γιατί όμως να αποκλείει κανείς την ανοησία; Κάποιες φορές είμαστε πολύ σκληροί με τον εαυτό μας...
Όχι δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να είναι μίζερος και ζηλιάρης. Μου είναι τρομερά οδυνηρό, να ανακαλύπτω μέσα μου και μιζέρια και ζήλια και μικροψυχία. Γιατί έχω δουλέψει πάρα πολλά χρόνια εναντίον αυτών των χαρακτηριστικών και τα βρίσκω μπροστά μου. Δεν μ' αρέσει που φοβάμαι. Νομίζω ότι είμαι ατρόμητη και τελικά φοβάμαι.

Μήπως παραείστε τελειομανής; Τέτοιοι άνθρωποι δεν είναι ποτέ ευτυχισμένοι...
Ξεκίνησα με πολύ ψηλά ιδεώδη για όλα. Ένας ιδεολόγος υποφέρει στις μέρες μας. Κι εγώ αρνούμαι να εγκαταλείψει την ιδεολογία, είναι αυτό που με κάνει, νομίζω, άνθρωπο. Ελευθερία, ανεκτικότητα, συγχώρεση. Και απλότητα. Αυτό, μου λείπει. Μια ήσυχη αποδοχή. Έχω ακόμα εφηβικές αγωνίες και αντιδράσεις που με βασανίζουνε. Δεν είναι υγιές για την ηλικία μου.

Χαρακτηριστικό των ερμηνειών και των ζωντανών εμφανίσεών σας είναι η θεατρικότητα, αν υπάρχει κάτι τέτοιο, μια εκ βαθέων έκλυση της έντασης. Δεν σας εξουθενώνει αυτή η διαδικασία;
Έχετε δίκαιο για τη θεατρικότητα, είναι χαζή λέξη. Όσο για αυτό που λέτε... Απεναντίας, είναι απολύτως λυτρωτικό. Διότι μιλάς για πράγματα πολύ σκοτεινά και δύσκολα με έναν τρόπο που τα δικαιώνει. Μπαίνεις μέσα σε δύσβατες περιοχές και βγαίνεις αβρόχοις ποσοί, δεν βγαίνεις τραυματισμένος. Δεν είναι σαν τη ψυχοθεραπεία που πας και σου βγάζει τα σωθικά σου πάνω στο τραπέζι και μετά δεν έχεις τι να τα κάνεις.

Τι είναι αυτό που συνδέει τα τραγούδια που ερμηνεύετε, από «το άδειο μου πακέτο» μέχρι...
Σε όλες τις παραστάσεις που κάνω υπάρχει μια εσωτερική πλοκή. Το έχω ανάγκη και σαν ηθοποιός. Ξεκινάει, εξελίσσεται, σαν τη ζωή. Και φτάνεις σε ένα σημείο. Η ελευθερώνεται ή διαλύεται. Οι πετυχημένες παραστάσεις ήταν αυτές που ελευθερώνανε και μένα και τον κόσμο. Αποτυχημένη είναι η παράσταση που όλα αυτά είναι μέσα στο δικό μου κεφάλι, που δεν μεταδίδονται.

Και πώς το καταλαβαίνετε αυτό;
Αμέσως, από το πρώτο τρίλεπτο (γέλια). Δεν έχει σημάδια, μέσα σου το νιώθεις. Σε τι θερμοκρασία είσαι, αν είσαι ζεστός ή παγωμένος. Δεν μπορώ να περιγράψω από τι καθορίζεται, μπορεί καμιά φορά να έχω ετοιμάσει κάτι που είναι παραπάνω από τις δυνάμεις μου, να μην μπορώ να το υποστηρίξω.

Δεν μου έχει τύχει ποτέ να παρακολουθήσω κάποια παράσταση που να είναι αποτυχημένη, να μην έχει πολλή ενέργεια, αυτό ίσως...
Το είπατε όμως... δεν έχει πολλή ενέργεια. Εγώ είμαι της λογικής ότι άμα δεν καείς εσύ, ζεστασιά στη ψυχή του άλλου δεν θα φτάσει. Έτσι τραγουδάω. Μπορεί να είναι σωστό ή λάθος. Έχω γοητευτεί πολύ από ανθρώπους που δεν είναι καθόλου έτσι, που δεν χρειάζονται να γίνουν παρανάλωμα για να μας ακουμπήσουν και είναι και πάρα πολύ ωραίοι. Εγώ, απλά έχω άλλες ανάγκες.

Τελικά που σταματάει ο καλλιτέχνης και που αρχίζει ο άνθρωπος;
Όταν δουλεύεις μόνο για τα φράγκα ή για να κρατήσεις το όνομά σου ψηλά, το παιχνίδι το έχεις χάσει. Για σένα, για τη ψυχή σου. Καμιά φορά η ιστορία δικαιώνει αλλιώς. Πολλοί καλλιτέχνες, που γεννήθηκαν έτσι και που όλη τους η ζωή πέρασε μέσα σε αυτόν τον πυρετό, χάθηκαν και μείνανε οι πολύ καλοί τεχνίτες. Ποια είναι η διαφορά όμως. Ο τεχνίτης δεν αλλάζει τη ροή του κόσμου. Ένας καλλιτέχνης μπορεί να την αλλάξει. Θυσιαζόμενος. Και μένα με ενδιαφέρει αυτό, γιατί είμαι και εγωίστρια (γέλια). Θα 'θελα να περάσω έχοντας μετακινήσει κάποιους ανθρώπους, να αφήσω κάτι που δεν θα είναι το ίδιο.

Από την εσωτερική σκάλα κατέβηκε ο σκύλος της και στάθηκε δίπλα της. Της έδωσε το πόδι του. Καθώς ήμουνα ο άγνωστος εισβολέας του σπιτιού, είχε στυλώσει το βλέμμα του πάνω μου. «Δεν σας τρομάζει να σας κοιτούν τα σκυλιά στα μάτια; Εμένα με αγχώνει, νιώθω σα να με κρίνουν» της είπα. «Ο Μηνάς μου, ποτέ», απάντησε. «Αυτό το σκυλί έχει εξανθρωπιστεί, περνάμε άπειρες ώρες μαζί τώρα που έχω γίνει σπιτόγατα και καταλαβαινόμαστε απόλυτα». Με κοιτούσαν με το ίδιο ακριβώς βλέμμα, δύο ζευγάρια μάτια καθαρά, γεμάτα αθωότητα.