της Ναταλί Χατζηαντωνιου
Μια μουσική περιοδεία-αντίδοτο στη μελαγχολία των ημερών. Δύο σπουδαίες φωνές, με τη σκηνική της προσωπικότητα κάθε μία και το ξεχωριστό της στίγμα στο ελληνικό τραγούδι. Δύο διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες, που κάνουν μια αρμονική αντίθεση. Αλλωστε, όσοι έχουν παρακολουθήσει ήδη τη συναυλία της Ελευθερίας Αρβανιτάκη και της Τάνιας Τσανακλίδου, σε κάποια από τις ελληνικές πόλεις της περιοδείας τους, βεβαιώνουν ότι ίσως η ωραιότερη στιγμή είναι όταν οι δυο τους και δύο πιάνα, ερμηνεύουν, εναλλάξ ή μαζί, τα πιο εσωστρεφή και λυρικά τους τραγούδια.
Για να τις δούμε στην Αθήνα θα πρέπει να περιμένουμε τη δική τους βραδιά, στις 12 Ιουλίου, στο Θέατρο των Βράχων του Φεστιβάλ Βύρωνα. Αλλά εν τω μεταξύ τις αναζητούμε για να μας μιλήσουν για τη σκηνική τους συνάντηση αυτό το δύσκολο καλοκαίρι. Ηταν, συμφωνούν και οι δύο, μια συνεργασία που την ήθελαν καιρό. Κάνουν άλλωστε χρόνια παρέα και ήδη από πέρυσι σχεδίαζαν κοινές εμφανίσεις. Και αν προς στιγμήν το «βαρύ κλίμα» τις προβλημάτισε, είπαν πώς... «Κύμα το κύμα, η πέτρα λιώνει / του ονείρου η αύρα μάς ενώνει». Ετσι λέει και το τραγούδι του Γιώργου Ζήκα, που τους «δάνεισε» τίτλο στις εμφανίσεις τους.
Τάνια Τσανακλίδου
«Τα «πριγκιπάκια» μάς τελείωσαν...»
Στο «καταφύγιό» της στο Πήλιο για λίγες μέρες, προτού επιστρέψει στη μουσική δράση, η Τάνια Τσανακλίδου δεν κρύβει πόσο την έχουν επηρεάσει όσα συμβαίνουν στη χώρα μας τους τελευταίους μήνες. «Μου έχουν κοπεί τα φτερά», λέει. «Τουλάχιστον είναι ευλογία που αυτό το καλοκαίρι έχω δίπλα μου την Ελευθερία, έναν άνθρωπο με τον οποίο μπορούμε να κουβεντιάζουμε, να συνεννοούμαστε και να μη διαφωνούμε...».
- Εχετε ζηλέψει κάποιο τραγούδι της;
«Χιλιάδες. Κατ' αρχήν όλα αυτά τα υπέροχα "Τραγούδια για τους μήνες". Υστερα το "Ερωτικό" του Ξυδάκη κι όλα της τα τραγούδια από το "Μένω εκτός"».
- Τραγούδια σαν κι αυτά σάς κάνουν να αισθάνεστε καλύτερα;
«Ετσι όπως είμαι, δύσκολο να με ξεσηκώσει η μουσική πια. Η μπιρίμπα μόνο με ξεκουράζει και η σιωπή. Δεν μπορώ να βρω παρηγοριά στη μουσική. Μόνο σαν εκτόνωση το βλέπω, για να μου φύγει το "ωχ"».
- Δεν έχετε επιδιώξει συχνά συνεργασίες με ντουέτα ή σχήματα...
«Μου είναι δύσκολο να αυτοπεριορίζομαι στα ντουέτα. Γιατί όταν συνεργάζομαι με κάποιον, το πρώτο πράγμα που κάνω είναι να φροντίζω να 'χει χώρο εκείνος. Ετσι έχω μεγαλώσει απ' το σπίτι μου κι αυτό δεν αλλάζει. Αφήνω πρώτα χώρο για τον άλλον και μετά βλέπω τι θα κάνω κι εγώ. Ετσι έχει νόημα η συνύπαρξη. Οταν είσαι αρπακτικό, τα πράγματα γίνονται άγρια μετά. Εγώ δεν τα θέλω καθόλου τα αρπακτικά».
- Ο κόσμος είναι μελαγχολικός. Δεν βγήκε να πανηγυρίσει ούτε καν όταν η Εθνική μας κέρδισε τη Νιγηρία.
«Για να πω την αλήθεια, τις προάλλες που παρακολουθούσα το ματς με την Αργεντινή ήθελα πολύ να κερδίσουμε. Βέβαια, αν εξαιρέσεις τον Σαμαρά που έκανε βλακείες, οι δικοί μας έπαιξαν καλά -και ο τερματοφύλακας έσκισε. Ευχόμουν "ας πάρουμε από κάπου μια ανάταση". Γιατί κάποιοι μας έκαναν να ντρεπόμαστε που είμαστε Ελληνες. Κι εμένα αυτό μού στοιχίζει. Γιατί γούσταρα πολύ που γεννήθηκα στην Ελλάδα. Παρά τα συν-πλην που έχουμε σαν λαός, δεν θα το άλλαζα με τίποτα. Εδώ ήθελα μόνο να ζω κι εδώ συνεχίζω να θέλω να ζω».
- Πού νομίζετε ότι οφείλεται όλη αυτή η κατάσταση;
«Μα, δεν ξαφνιάστηκα. Το περίμενα από τη δεκαετία του '80, που μπήκε στη ζωή μας η "γκλαμουριά" και το πλαστικό χρήμα, και διάβαζα μελέτες ανθρώπων που έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για το Ασφαλιστικό. Εβλεπα τον κόσμο δίπλα μου να 'ναι στη "λούφα και παραλλαγή", έβλεπα πανάκριβα αυτοκίνητα, τεράστια σπίτια, ακριβά ρούχα και χρέος στις τράπεζες. Αναρωτιόμουν πού βρίσκουν όλα αυτοί τόσα λεφτά και τι θα κάνουν όταν θα 'ρθει ο λογαριασμός. Ε, ο λογαριασμός ήρθε».
- Αισθάνεστε τουλάχιστον ότι τώρα είμαστε σε καλύτερα χέρια;
«Οχι. Από τη στιγμή που ο έλεγχος της χώρας μου παραδόθηκε σε ξένους, ποια είναι τα καλά χέρια; Το ΔΝΤ; Ή ο Γιώργος Παπανδρέου; Ως άνθρωπος μου είναι συμπαθής αλλά, ρε παιδάκι μου, φοβάμαι πάρα πολύ τι θα συμβεί στα εθνικά μας θέματα. Φοβάμαι πάρα πολύ που απ' την αρχή ήταν αντίθετος για τον αγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη. Στη μονομερή μας εξάρτηση από την Αμερική και την Ευρωπαϊκή Ενωση εγώ συνεχίζω να είμαι τρομοκρατημένη, γιατί είμαι και μια γενιά που τα πλήρωσε όλα αυτά. Και τη δικτατορία είδα, και είχα κι ένα χαφιέ έξω απ' το σπίτι μου όσο ήμουν παιδάκι. Αλλά αυτό που φοβάμαι περισσότερο είναι μήπως έρθει πολύ σύντομα μια παγκόσμια οικονομική δικτατορία. Διότι όλα αυτά δεν τα τραβάμε μόνον εμείς. Μήπως η Αμερική είναι καλά; Οπου να 'ναι θα σκάσει το κανόνι της».
- Ο δικός σας χώρος αντιμετώπιζε ούτως ή άλλως κρίση...
«Η αλήθεια είναι ότι εγώ με τα πράγματα που έκανα δεν τη βίωσα την κρίση. Εκανα ιδιαίτερα πράγματα που γούσταρα τρελά, αλλά δεν απευθύνονταν σε χιλιάδες. Και συνεχίζω να μην απευθύνομαι σε χιλιάδες. Δεν ξέρω να μιλήσω αυτή τη λαοπλάνα γλώσσα. Και με τη δισκογραφία είχα πάντα άλλες σχέσεις γιατί τράβηξα τον δικό μου δρόμο. Ευτυχώς μου βγήκε σε καλό - γιατί θα μπορούσα να φάω τα μούτρα μου. Αλλά, δόξα τω Θεώ, δεν έχω παράπονο».
- Ο κόσμος, όμως, γίνεται όλο και απαιτητικότερος ως προς το πού θα δώσει τα λεφτά του.
«Αυτό είναι πολύ καλό, θα κάνει κι εμάς τους καλλιτέχνες πιο προσεκτικούς και λιγότερο αλαζόνες. Νομίζαμε ότι είμαστε και λιγάκι πριγκιπάκια. Τώρα τέρμα οι πρίγκιπες κι οι πριγκιποπούλες. Εγώ πάντως αυτό τον χειμώνα αποφάσισα να μη δουλέψω. Εχω και μια διάθεση να πω επαναστατικά τραγούδια. Δεν μου λέει τίποτα να πω παλιά τραγούδια, ούτε μπορώ πια να τραγουδάω για αγάπες και λουλούδια. Εχω την ανάγκη να γραφτούν καινούργια».
- Από ποιους;
«Ερχεται μια νέα γενιά που κάπως θα βρει τον τρόπο να εκφραστεί. Παιδιά που δεν έζησαν τις καλές εποχές της δισκογραφίας και κανείς δεν τα χάιδεψε - εκτός από τους γονείς τους, που τους είχαν λύσει όλα τα προβλήματα. Αυτά τα παιδιά θα αρθρώσουν λόγο. Και εμείς ας τους δώσουμε χώρο. Ας κάτσουμε λίγο και στο σπίτι μας...».**
info: Για τη συναυλία της Ελευθερίας Αρβανιτάκη και της Τάνιας Τσανακλίδου (12/7, Θέατρο Βράχων, Βύρωνας) το εισιτήριο στοιχίζει 20 ευρώ. Πληροφορίες για την προπώληση στα τηλέφωνα: 210-7626438 και 7626738.
Ελευθερία Αρβανιτάκη
«Να ελπίσουμε σε καλύτερες μέρες;»
Η Ελευθερία Αρβανιτάκη είναι προβληματισμένη αλλά διατηρεί την αισιοδοξία της. «Βγαίνουμε με την Τάνια», εξομολογείται, «σε μια κακή περίοδο, αλλά είναι πολύ καλή η συνάντησή μας. Λειτούργησε τελικά αυτό το «τι ωραία που τραγουδάμε κι ανταλλάσσουμε θετική ενέργεια με τον κόσμο»».
- Εσείς έχετε πάνω στη σκηνή κάτι αιθέριο, εκείνη κάτι χοϊκό...
«Παρότι είμαστε πολύ διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες, στρώνει η μία το χαλί στην άλλη να πατήσει και να αισθανθεί τη γλύκα ότι μπορείς να μοιράζεσαι τη σκηνή μ' έναν άνθρωπο που αγαπάς κι εκτιμάς. Και στο ρεπερτόριο, ίσως, απέχουμε, αλλά τι ωραία που τέτοιες αντιθέσεις μπορούν και πλησιάζονται. Κι ακριβώς επειδή υπάρχουν, λειτουργούν και απρόσμενα στοιχεία, που εμπεριέχουν και μια ίντριγκα».
- Ποιο τραγούδι της θα θέλατε να 'χετε πει;
«Το "Μαμά γερνάω" και το "Πάτωμα", δύο τραγούδια που τ' αγαπάω πολύ. Και το "Εγώ για δύο", απ' τον τελευταίο της δίσκο».
- Καταλύετε, πάντως, το στερεότυπο περί γυναικείου ανταγωνισμού.
«Ολοι οι άνθρωποι είμαστε ανταγωνιστικοί. Ανταγωνιστική μπορεί να είναι και η γυναίκα με τον άνδρα ή ακόμη και με τα παιδιά της. Το θέμα είναι πόσο μπορεί να υπερβεί η τέχνη τη φύση μας. Κι εγώ έχω κάνει συνεργασίες που ευλογήθηκαν μ' αυτή την υπέρβαση του ανταγωνισμού και του "α, εκείνος το 'πε καλύτερα". Μόνο έτσι λειτουργεί μια συναυλία. Το υπόλοιπο είναι μια αρρώστια που δεν με αφορούσε ποτέ».
- Εμφανίζεστε συχνά και μόνη σας...
«Αυτή είναι η χαρά της ελευθερίας. Και μετά έρχεται η χαρά της δέσμευσης. Είναι φυσικό άλλες φορές να αισθάνεσαι ότι θέλεις να είσαι μόνος κι άλλες με παρέα. Ομολογώ ότι το να είμαι μόνη είναι κάτι που με έλκει και γι' αυτό επιδιώκω συχνά, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, να είμαι μόνη ή με νεότερους συναδέλφους, έχοντας ουσιαστικά όλη την ευθύνη. Είναι, όμως, εξίσου ωραίο να μοιράζεσαι τη σκηνή με συναδέλφους που αγαπάς και τιμάς».
- Ωραία είναι τα live. Αλλά είναι κι ο κόσμος μελαγχολικός...
«Οχι μόνο. Ο κόσμος είναι κλεισμένος, μαγκωμένος και κυρίως φοβισμένος. Αλλά ποιος κόσμος; Μήπως δεν είμαστε κι εμείς σ' αυτόν; Δεν ξέρουμε τι μας ξημερώνει. Οσα βλέπουμε, αλλάζουν πλήρως τον τρόπο που σκεφτόμαστε τη ζωή μας, τους γονείς μας, τα παιδιά μας και την ψυχή μας. Κοινωνικά το πράγμα μοιάζει να ορίζεται από μια πάρα πολύ σκληρή διεθνή πολιτική, που εφαρμόζεται και στην Ελλάδα και θυμίζει περιόδους τις οποίες εμείς τουλάχιστον δεν είχαμε ζήσει ποτέ. Βλέπουμε κεκτημένα δικαιώματα να αμφισβητούνται και να διαλύονται εν μια νυκτί».
- Πού νομίζετε ότι οφείλεται αυτό;
«Νομίζω ότι κάποια χρόνια πίσω αυτοί που έπρεπε δεν φρόντισαν για τη χώρα όπως έπρεπε, μόνο και μόνο για να μην έχουν πολιτικό κόστος. Γι' αυτό φτάσαμε εδώ που φτάσαμε. Επειδή δεν είχαμε τολμηρούς πολιτικούς, με όραμα, που να μη σκέφτονται τον εαυτό τους αλλά τη χώρα».
- Αισθάνεστε τουλάχιστον ότι τώρα είμαστε σε καλύτερα χέρια;
«Το μόνο σίγουρο είναι ότι είδαμε τα μαλλιά του Γιώργου Παπανδρέου ν' ασπρίζουν. Νομίζω ότι για όλους μας η κατάσταση είναι πρωτόγνωρη. Δεν νομίζω, πάντως, ότι και η τωρινή πολιτική ηγεσία περίμενε κάτι τέτοιο. Ισως όμως να κάνω και λάθος κι όλο αυτό να είναι πλήρως συνεννοημένο και οργανωμένο. Δεν ξέρω. Εκτός από βαθιά θλίψη, νιώθω πάντως ότι είναι ανάγκη να σοβαρευτούμε και να δούμε ψύχραιμα τα πράγματα ώστε να μη γίνουμε "κανίβαλοι" προσπαθώντας να φάει ο ένας τον άλλο. Μακάρι να επιτρέψουμε και στον λυρισμό να μπει λίγο στην ψυχή μας. Και να ελπίσουμε σε καλύτερες μέρες; Αυτό μ' ερωτηματικό».
- Συνάδελφοί σας δεν κρύβουν την ανασφάλειά τους όταν λένε ότι στον μουσικό χώρο η κρίση προϋπήρχε, η δισκογραφία τελείωσε και ότι το μόνο που μένει είναι τα live κι αυτά όμως με άγνωστο μέλλον...
«Μα, οι περισσότερες συναυλίες φέτος αυτοδιοργανώνονται - πράγμα που είναι ένα τεράστιο ρίσκο για τους παραγωγούς. Παρ' όλα αυτά νομίζω ότι εάν περιοριστεί το κέρδος -που έτσι κι αλλιώς περιορίζεται- μπορείς να κερδίσεις σύμπνοια με αυτό που υπήρξε το κοινό σου τόσα χρόνια. Ετσι κι αλλιώς, ο δικός μας χώρος πάντα είχε τον ρόλο της λύτρωσης για "όσους" και για "όποτε"... Αυτός είναι ο ρόλος της τέχνης. Η λύτρωση και η βαθύτερη συνεννόηση».
